Müze, sanat ve bilim eserlerinin veya sanat ve bilime yarayan nesnelerin saklandığı, halka gösterilmek için sergilendiği yer veya yapılardır. Toplumun ve gelişimin hizmetinde olan, halka açık, insana ve yaşadığı çevresine tanıklık etmiş malzemelerin üzerinde araştırmalar yapan, toplayan, koruyan, bilgiyi paylaşan ve sonunda inceleme, eğitim ve zevk alma doğrultusunda sergileyen, kâr düşüncesinden bağımsız, sürekliliği olan bir kurumdur.
Müzelerin Amacı; Müzeler tarihte yer almış ve şu an yaşamakta olan toplumların bilim ve sanat ürünleri ile yeraltı ve yer üstü zenginliklerini sergilemek, sunmak amacıyla oluşturulan kurumlardır. Müzeler değerli eserleri saklamak ve halka sunma amacı taşır ve bilim ve sanat açısından bu eserleri işleyerek, hem günümüzü hem de geleceğimizi aydınlatmaya yarayan kurumlardır. Müzelerde bulunan nesnelerin anlam ve önemi rehberler aracılığıyla yapılan gezilerde ziyaretçilere bilgilenme imkânı sunar ve böylece ziyaretçiler eserler hakkında bilgi sahibi olurlar.
Türkiye’de Müzecilik
Ülkede müzecilik faaliyetleri 19. yüzyıl ortalarında Ahmet Fethi Paşa tarafından başlatılmıştır. 1846 yılında Sultan Abdülmecid‘in emri ile bazı eski eserler ve eski silâhlar Aya İrini Kilisesi‘nde toplanmış daha sonra 1868 yılında Ali Paşa’nın sadrazamlığı sırasında kilise ve içerisindeki eserler “Müze-i Hümayun” adı altında ilk müze olarak açılmıştır. Bu dönemde Maarif Nezareti Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde bulunan tüm tarihî eserlerin İstanbul‘a gönderilmesi konusunda bir emir yayınlamıştır. 1881 yılında Osman Hamdi Bey‘in müze müdürü olmasıyla modern anlamda müzecilik çalışmaları ileri bir düzeye ulaşmıştır. Osman Hamdi Bey 1883 yılında eski eserlerin yurt dışına çıkışını önleyen “Eski Eserler Kanunu” nu hazırlamış, Anadolu‘daki kazılar bu dönemde denetim altına alınmıştır. Osman Hamdi Bey’in vefatından sonra yerine Halit Eldem atanmış ve bu dönemde Türk-İslam eserlerini içine alan “İslam Müzesi” kurulmuştur. 1924 yılında Topkapı Sarayı, 1934 yılında Ayasofya müze olarak hizmete sunulmuştur. Mevlevî Dergâhı ve Mevlâna Türbesi 1926 yılında “Konya Âsâr-i Âtîka Müzesi” adi altında müze olarak hizmete başlamış, 1954 yılında teshir ve tanzimi yeniden gözden geçirilmiş ve müzenin adı “Mevlâna Müzesi” olarak değiştirilmiştir.
Müzecilik özellikle Cumhuriyet döneminde büyük önem kazanmış, bir yandan yeni müzeler kurulurken diğer yandan bazı tarihsel anıt ve yapılar müze olarak kabul edilmiştir. Yine bu dönemde müzecilik ayrı bir bilim dalı olarak ortaya çıkmıştır.
Cumhuriyet döneminde yapılan ilk müze binası Ankara Etnografya Müzesi olup, inşasına 1925 yılında başlanmış ve 1930 yılında ziyarete açılmıştır. 1925 yılında çıkarılan kanunla kapatılan tekke, türbe ve zaviyelerdeki eşya ve eserlerin çoğu müzede sergilenmeye başlanmış, halk yaşamından kesitler sunmak amacıyla törensel ya da günlük eşyalar kullanılmıştır. Diğer taraftan Konya Mevlana Türbesi Atatürk‘ün isteği üzerine kapatılmayarak koleksiyonları ile birlikte müze haline dönüştürülmüştür.
Kültür varlıklarının tanıtılması, eserlerin korunması ve öneminin anlatılması kapsamında her yıl 18-24 Mayıs tarihleri arasında büyük sevinçle kutlanan Müzeler Haftası’nda bu yıl da birçok müze ücretsiz ve gece gezilebilecek. Aynı zamanda bugüne özel paneller ve etkinlikler de gerçekleştirilecektir. UNESCO tarafından tüm dünyada 18 Mayıs günü Müzeler Günü olarak kutlanır. Türkiye’de de 1982 yılından beri Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın çalışmalarıyla 18-24 Mayıs her yıl Müzeler Haftası olarak ilan edilmiştir.
İşte bu güzel haftayla ilgili özlü sözler;
– Tabiatın esrar dolu sinesine her gün daha çok girmekte olan insan zekası, realiteye kavuşmak için çalışanları tatmin edecek ve insanlık tarihini aydınlatacak ilimler bulmuş ve tespit etmiştir. İşte arkeoloji ve antropoloji o ilimlerin başında gelir. Tarih, bu son ilimlerin bulduğu belgelere dayandıkça temelli olur. Onun içindir ki, bizim tarih belgelerimizin her parçası klasik sayılan kültür eserlerinin de aynasıdır – Mustafa Kemal Atatürk
– Müzeler kültürün hazineleridir. Bir müze tarihi aydınlatır. Tarihe tanıklık etmek istiyorsan müzeleri gör. Tarihe tanık olanlar geleceğe tanık olurlar.
– Bir vatanın sahibi olmanın yolu, o topraklarda yaşamış tarihi olayları bilmek, doğmuş uygarlıkları tanımak, sahip olmaktan geçer. – Mustafa Kemal Atatürk
– Atalarının nasıl yaşadıklarını merak ediyorsan müzeleri dolaşmalısın.
– Müzelere destek geleceğe destektir. Müzeleri seven geleceğini sever. Ufkunuzu geliştirmek için müzelere destek verin.
– Gün ışığına çıkarılmış bir eserin değeri ise altınlarla bile ölçülemez.
– Kültür varlıklarına sahip çıkamayan bir millet, daha olgunlaşmamış demektir.
– Müzeler tarihin aynasıdır. Müze sanattır. Müze sanatçının değeri simgesidir. Müze sanatı en önemli sanatlardandır.
A.Gülşah ONUR
